Relatie met een narcist? 18 tekenen om te herkennen

De eerste zes maanden van je relatie zijn achter de rug. Normaal gesproken zou je zeggen dat het nu wel wat serieuzer zou moeten worden, maar je hebt het gevoel dat er iets niet klopt. Je partner lijkt namelijk meer geïnteresseerd in het vervullen van de eigen behoeften, terwijl die van jou genegeerd worden. Daar komt nog bij dat je nieuwe lover vooral met zichzelf bezig is en niet met hoe jij je voelt.

Dankzij de kleine hints in het gedrag van je partner ben je gaan twijfelen over de relatie. Je partner lijkt nooit echt naar je te luisteren, laat je staan je behoeften serieus te nemen. In plaats daarvan probeert je partner altijd de eigen agenda door te drukken, zonder concessies of compromissen. Daardoor krijg jij steeds meer het gevoel dat je in een destructieve relatie zit waarin jij jezelf gaat verliezen. Je denkt dat je een relatie hebt met een narcist.

Wat is narcisme?

Een narcist is iemand die een sterke behoefte heeft aan bewondering en aandacht van anderen. Vaak gaat dit ten koste van anderen. Het wordt gekenmerkt door een overdreven zelfvertrouwen, een behoefte aan bevestiging en controle, en een gebrek aan empathie. Narcistische mensen zijn vaak geobsedeerd met hun uiterlijk of prestaties en hebben de neiging om anderen te manipuleren om hun doelen te bereiken.

De officiële naam van narcisme is een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Hoewel sommige mensen snel het label ‘narcist’ op iemand plakken die een tikkeltje egoïstisch is, moet er aan een aantal kenmerken voldaan worden om echt te kunnen spreken van narcisme. Je bent in ieder geen narcist omdat anderen dat over je zeggen, een diagnose moet worden gesteld door een psychiater of psycholoog. Zij beschrijven narcisme als een gedragspatroon dat wordt gekenmerkt door een obsessie met zichzelf, ook wel bekend als eigenliefde. De stoornis begint in de vroege volwassenheid en kan zich blijven ontwikkelen naarmate de persoon ouder wordt.

“Het is erg zwaar om superieur te zijn aan iedereen die ik ken.” – Anonieme narcist

Voor de narcist draait alles om hun eigen persoonlijkheid, vaak gekoppeld aan egoïsme, dominantie, ambitie en een gebrek aan inlevingsvermogen. En het is niet alleen egoïsme. Het is als een overdreven liefde voor zichzelf die alles overheerst. Dat kan behoorlijk verwarrend zijn, vooral als je met iemand probeert te daten die narcistische trekjes vertoont.

Narcisme is dus een persoonlijkheidsstoornis. Maar ook zonder de officiële stoornis kan iemand narcistische trekjes hebben. Zo is het mogelijk dat iemand bijvoorbeeld wel een overdreven gevoel van eigenwaarde heeft en een laag inlevingsvermogen, maar geen sterke behoefte aan bewondering. In een relatie met een narcist kan het gaan om een patroon van oneerlijk en manipulerend gedrag. Narcisten kunnen hun partners onder andere:

• controleren
• geen empathie tonen
• geïsoleerd houden van anderen
• naar beneden halen
• de schuld geven voor relatieproblemen

Als je aan het daten bent, wil je koste wat het kost vermijden dat je tegenover een narcist belandt. Dit zijn de mensen die in eerste instantie als een zegen lijken, totdat je ze wat beter leert kennen. Het addertje onder het gras is dat een narcist het narcistische gedrag niet in het datingprofiel zal vermelden. Dat maakt het behoorlijk lastig om een narcist te herkennen. Voordat je het weet, bevind je jezelf in een relatie waarin je jezelf gebruikt voelt.

Om te voorkomen dat je in de val loopt bij een narcist, moet je eerst weten wat narcisme precies inhoudt, hoe je het kunt ontdekken en welke signalen je moet herkennen. Je wilt immers niet eindigen met iemand die extreem veel om zichzelf geeft en niets om jou.

Bij een narcist kom je vaak de “keerzijde van de medaille” tegen. Aan de ene kant zullen ze zichzelf opblazen en een aura van zelfvertrouwen uitstralen. Maar aan de andere kant schuilt er vaak een diepgeworteld gevoel van eigenwaardegebrek en onzekerheid.

De narcistische gedragingen die je bij een narcist ziet, kunnen dus voortkomen uit die innerlijke onzekerheid, die ze vaak zelfs onbewust verbergen. Dit fenomeen staat bekend als de ‘narcistische paradox’. Het is eigenlijk een soort compensatie waarbij de narcist zichzelf voortdurend prijst om dat gevoel van een lage eigenwaarde te verdoezelen.

Zoals je kunt begrijpen, kan dit gedrag behoorlijk verwarrend zijn in een relatie. Je ziet iemand die zichzelf op de borst klopt, maar vanbinnen worstelen ze met twijfels en onzekerheid. Het is alsof ze een masker dragen om hun ware gevoelens te verbergen.

Waar komt de term eigenlijk vandaan?

De term narcisme heeft zijn oorsprong in de psychologie en werd voor het eerst in het daglicht gezet door niemand minder dan Sigmund Freud, de grote grondlegger van de psychoanalyse. Deze neuroloog, die in de 18e eeuw ter wereld kwam, besloot het fenomeen te vernoemen naar niemand minder dan  Narcissus, een figuur uit de Griekse mythologie die de hoofdrol speelt in het verhaal van Narcissus en zijn reflectie.

Volgens de mythe was Narcissus een knappe jongeman die leefde voor jagen. Talloze vrouwen werden smoorverliefd op hem, maar hij sloeg hun avances af en wilde niets van hun liefde weten. Op een dag, vermoeid van zijn jachtpartijen, bukte hij bij een heilige rivier om een slok water te nemen. Terwijl hij naar zijn eigen spiegelbeeld in het water keek, raakte hij geobsedeerd door de goddelijke verschijning die hij zag.

Hij probeerde zichzelf te omhelzen en te kussen, maar natuurlijk zonder succes – hij werd letterlijk verliefd op zijn eigen spiegelbeeld. Uiteindelijk kwijnde Narcissus weg en stierf, achterlatend enkel een bloem die nu bekend staat als de narcis. Dit eeuwenoude verhaal leeft voort in het woord ‘narcisme’.

Terug naar Freud: hij ontdekte het fenomeen waarbij sommige mensen wel erg veel aandacht aan zichzelf besteden, terwijl er nauwelijks ruimte is voor anderen. Volgens hem was het een vorm van zelfverliefdheid, een obsessieve eigenliefde. In relaties vertaalt dit zich vaak naar een narcist die meer geeft om bemind te worden dan om zelf lief te hebben. Deze zelfverliefdheid resulteert erin dat de narcist anderen als ‘minder’ beschouwt, terwijl hij of zij anderen wel gebruikt om aan de eigen behoeften te voldoen. Deze kenmerken gelden nog steeds voor narcisme, maar in de loop der jaren zijn er vele andere eigenschappen aan toegevoegd.

18 tekenen om een narcist te herkennen

Als je een relatie hebt met iemand die narcistische trekjes heeft, kan het soms moeilijk zijn om dat te herkennen. Omdat het gedrag van de narcist vaak ten koste gaat van een ander, is het daarentegen wel belangrijk om deze tekenen te kunnen herkennen. Al is het alleen maar om jezelf te kunnen beschermen als je daadwerkelijk een relatie hebt met een narcist. Dit zijn achttien tekenen dat je een relatie hebt met een narcist.

1. Je partner vermijdt emotionele intimiteit

Eén van de duidelijkste tekenen dat je een relatie hebt met een narcist is dat ze geen intieme gesprekken willen voeren over emoties of persoonlijke dingen. Ze zullen deze gesprekken als oncomfortabel ervaren of er zelfs volledig voor weglopen. Narcistische mensen houden niet van emotionele intimiteit omdat ze bang zijn om zwakte te tonen of hun kwetsbare gevoelens te uiten.

2. Je voelt je constant aangevallen

Eén ding dat vaak voorkomt in relaties met narcistische partners, is dat je je constant aangevallen voelt. Als ze boos worden of niet krijgen wat ze willen, kunnen ze snel agressief reageren en lijken ze meer gericht op wraak dan op communicatie. Ze richten hun woede en frustratie op jou in plaats van naar binnen te keren en na te denken wat er mis ging.

3. Je partner staat altijd centraal in de relatie

Als je in een relatie zit met een narcist, zul je merken dat je partner altijd centraal staat in de relatie. Alles draait om je partner; of het nu om behoeften, wensen of gevoelens gaat. Je partner negeert jouw behoeften en laat jouw mening niet toe in de beslissingen die je partner neemt. Het gaat namelijk niet om wat jij wilt of denkt – jouw mening telt niet.

In de wereld van de narcist is er een duidelijke hiërarchie, met de narcist bovenaan. Dit betekent dat iedereen inferieur is. De narcist moet altijd de beste en slimste zijn, maar ook alles op zijn of haar manier doen. In een situatie waarin het bijvoorbeeld stoer is om iets slechts te doen, dan zal de narcist van mening zijn dat hij het slechtste ding gedaan heeft.

4. Je partner heeft moeite met empathie

Aangezien narcisten vooral gericht zijn op zichzelf, hebben ze vaak moeite met empathie of begrip voor andere mensen. Je partner begrijpt bijvoorbeeld nooit wat je voelt of denkt, waardoor het lastig kan zijn om een connectie op emotioneel niveau op te bouwen.

Narcisten hebben heel weinig aanleg om zich in anderen in te leven. De narcist heeft de neiging egoïstisch te zijn en is niet in staat om zich de mening van een ander voor te stellen. Anderen denken en voelen immers hetzelfde. Daarom zul je ook niet snel een verontschuldiging in de vorm van ‘het spijt me’ krijgen van een narcist. Het gebrek aan empathie zorgt er ook voor dat gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal verkeerd beoordeeld worden en sarcasme niet wordt begrepen.

Het gebrek aan inlevingsvermogen maakt het moeilijk om een relatie met een narcist te onderhouden. Dit is ook moeilijk voor elkaar te krijgen bij iemand die niet vanuit het perspectief van iemand anders de wereld kan bekijken. De narcist verlangt naar een emotionele band, maar is niet in staat om er één te onderhouden. Zo wil de narcist dat iemand hem of haar begrijpt, inleeft in wat zij meemaken, maar kunnen aan de andere kant niet reageren op de emotionele behoeften van de ander.

5. Je wordt gecontroleerd en gemanipuleerd

Narcistische partners houden ervan om controle uit te oefenen over hun partner. Zo komt manipulatief gedrag dan ook redelijk vaak voor in deze in relaties. Je partner probeert je mening over iets bijvoorbeeld te beïnvloeden door middel van leugens, waardoor jij tot het punt komt dat je de versie van je partner accepteert als de juiste. Ook kan een narcist proberen informatie achter te houden om je onzeker of afhankelijk te maken.

Iemand die altijd de touwtjes in handen wil hebben is niet meteen een narcist. Toch is dit wel één van de tekenen waaraan je een narcist kunt herkennen. De narcist is namelijk continu teleurgesteld over de onvolmaakte manier waarop het leven zich ontvouwt. Door de controle te nemen wil de narcist zoveel mogelijk doen om het te beheersen en het naar hun zin te vormen.

In een relatie betekent dit bijvoorbeeld dat een narcist van jou als partner verwacht dat je je gedraagt zoals verwacht. Als dit niet zo is, raakt de narcist onrustig, overstuur en boos. In het levensverhaal van de narcist ben je als partner slechts een personage.

6. Je wordt geïsoleerd van vrienden en familie

Narcisten hebben vaak moeite met de omgang met andere mensen. Dat komt vooral omdat ze nooit goed kunnen begrijpen wat andere voelen of denken – daarom proberen ze anderen zo veel mogelijk buiten te sluiten. Als je merkt dat je geïsoleerd raakt van familie, vriendengroep of andere sociale netwerken, dan kun je dat als een teken zien.

“Ik zoek een man die mij als een prinses behandelt.” – Anonieme narcist

7. Je partner wil een speciale behandeling

In een relatie gaan narcisten ervan uit dat hun wensen en behoeften boven die van hun partner wordt gesteld. Ze hebben een onrealistische verwachting dat ze speciaal behandeld moeten worden. In hun ogen hebben ze bepaalde privileges. Zo kan je partner verwachten dat ze voorrang krijgen op anderen, zelfs als dit betekent dat anderen de dupe worden. Narcisten kunnen ook het gevoel hebben dat ze eerder moeten worden bediend of gerespecteerd dan andere mensen.

8. Je hebt een oneerlijk gevoel

Als je in een relatie zit met iemand die narcistische trekjes vertoont, kun je het gevoel krijgen dat alles wat er gebeurt erg oneerlijk is. Het kan voelen alsof het nooit om jou gaat en altijd om je partner. Nooit om jouw behoeften of doelen, alleen om die van je partner. Dit oneerlijke gevoel krijg je vooral omdat alle moeite die je doet voor de relatie nooit wordt erkend of beloond.

9. Je partner is extreem jaloers

Jaloezie is een bekend trekje van de narcist. Waarom? Ze zijn jaloers op anderen – zelfs op degenen die dicht bij hen staan – omdat ze bang zijn dat andere mensen meer aandacht krijgen dan zijzelf. Of succesvoller zijn. In een relatie kan dit ertoe leiden dat de narcist plotseling heel jaloers kan zijn en reageren met argwaan. Het idee is dat de narcist bang is om aandacht op zichzelf te verliezen als jij als partner meer aandacht krijgt.

10. Je partner vertrouwt je niet

Een groot deel van het leven van de narcist wordt beheerst door angsten. Deze angsten zijn misschien nooit besproken en onderdrukt, maar dit heeft wel het gevolg dat er vaak moeite is om andere mensen te vertrouwen. De angst dat de ware aard van de narcist naar boven komt of blootgesteld wordt, is reden om niemand te dichtbij te laten komen. Geruststellen helpt niet, omdat de narcist alleen vanuit het eigen perspectief de situatie bekijkt.

11. Je partner neemt geen verantwoordelijkheid

Heb je gemerkt dat je partner geen verantwoordelijkheid neemt voor de eigen daden? En schuift je partner de schuld af naar anderen – zoals jou? Dan kan dat een teken zijn, want dit is iets dat vaak voorkomt bij narcisten. Geen verantwoordelijkheid nemen maakt het lastig om conflicten op te lossen. Wat je ook kunt merken is dat je partner wel excuses maakt voor het gedrag, maar niet wil erkennen dat het gedrag ongepast was.

Hoewel de narcist graag zelf de controle houdt, wil hij of zij niet garant staan voor de resultaten. Als iets niet zoals verwacht verloopt, dan zal de narcist er niet aan twijfelen om een ander de schuld te geven en de verantwoordelijk op iemand anders af te schuiven. Dit is nodig om de façade van perfectie te behouden. In een relatie krijgt de partner het wederom voor de kiezen. Dit is de veiligste keuze, omdat de kans dat deze het weigert het kleinst is.

“Genoeg over mezelf; ik ben benieuwd wat jij van me vindt.” – Anonieme narcist

12. Je partner wil bewonderd worden

Narcisten houden van aandacht en bewondering. Ze zoeken continu naar bevestiging en zoeken dat vaak bij mensen die dit ongelimiteerd kunnen geven. Oftewel: ze omringen zich graag met mensen die hen constant prijzen en koesteren. Narcisten worden graag bewonderd, zo graag zelfs dat er een excessieve drang naar bewondering kan zijn.

Aandacht is zo belangrijk voor de narcist dat het nooit genoeg is. Deze aandacht is nodig voor de validatie van anderen, niet van zichzelf. Terwijl er geen tekort is aan grootspraak is de narcist eigenlijk heel onzeker en bang om de goedkeuring van anderen te verliezen. De narcist probeert continu complimenten, ondersteunende woorden en positieve feedback te ontlokken waar het zich mee kan voeden.

13. Je partner is extreem competitief

Heeft je partner de neiging om erg competitief te zijn? Probeert je partner in alle situaties altijd beter dan alle anderen te zijn? Dit kan een van tekenen zijn dat je partner een narcistische persoonlijkheid heeft. Dit competitieve gedrag kan leiden tot conflicten met anderen, omdat narcisten meestal weigeren om iets toe te geven of verliezen te accepteren.

14. Je partner trekt anderen omlaag

Een narcist schrikt er niet voor terug anderen naar beneden te halen om zichzelf beter te voelen dan anderen. Ze maken gebruik van negatieve taal om niet alleen de schuld bij anderen te leggen, maar ook om de status van anderen te verlagen. Denk aan die ene collega die volgens hen dom is, de baas die nooit naar anderen luistert, en de partner die nooit iets goed lijkt te kunnen doen. Door de eigenwaarde van anderen te ondermijnen, krijgt de narcist een ego-boost.

15. Je partner worstelt met persoonlijke grenzen

Omdat een narcist alles om zichzelf laat draaien, vinden ze het lastig om grenzen te respecteren. Dit komt tot uiting in hun neiging om andermans grenzen te negeren. Ze zijn er snel van overtuigd dat alles van hen is, ook al is dat duidelijk niet het geval. Als ze iets van jou willen en je wijst ze af, accepteren ze dat niet zomaar. Ze zullen er alles aan doen om toch te krijgen wat ze willen, zelfs als dat betekent dat ze je proberen te paaien of kritiek leveren op jouw gedrag.

“Ik snap niet dat je mij dit niet gunt.” – Anonieme narcist

16. Je partner is vaak arrogant

Arrogantie is een veel voorkomende eigenschap bij narcisme, wat resulteert in denigrerend gedrag naar mensen die dicht bij hen staan in hun leven. Narcisten hebben het gevoel dat zij bijzonder zijn, unieker en beter dan anderen. Door kunnen ze verwaande opmerkingen maken en zichzelf ophemelen als antwoord op eenvoudige vragen.

17. Je partner wil geen tegenspraak

Kritiek is iets waar narcisten niet van houden – zelfs als de kritiek constructief is bedoeld. In plaats daarvan reageren ze agressief als je kritiek hebt. Ook accepteert de typische narcist geen tegenspraak, omdat dit leidt tot het verlies van controle over de situatie – waardoor jij als partner hiermee rekening moet houden wanneer je samen bent.

18. Je partner is perfectionistisch

Het is een natuurlijke behoefte van de narcist alles tot in perfectie te doen. Alles moet perfect zijn; niet alleen de narcist zelf. maar ook het leven om hem of haar heen. Gebeurtenissen moeten zich zoals verwacht voordoen en als dat niet gebeurt, is de narcist ontevreden en wordt er voortdurend geklaagd.

Het is belangrijk om te onthouden dat geen enkele narcist hetzelfde is. Iedereen is anders en zo gedragen niet alle partners met narcistische trekken zich op dezelfde manier. Sommige narcisten zijn misschien subtieler in hun manipulatie en controle, terwijl anderen meer openlijk zijn. Daarentegen gebruik de meeste narcisten hun partner om hun eigen ego op te krikken, bijvoorbeeld door hun partner te kleineren.

Daten met een narcist

In de aanvangsfase van het daten kan een narcist ongelooflijk charismatisch zijn, vol charme en bereid om je met complimenten te overladen. Hun zelfvertrouwen en de manier waarop ze hun positieve eigenschappen benadrukken, kunnen je gemakkelijk inpalmen. Bovendien weten narcisten vaak het andere geslacht voor zich te winnen door hun aandacht voor hun uiterlijk. Je zou zelfs kunnen denken dat je de jackpot hebt gewonnen, terwijl er eigenlijk nooit een prijs wordt uitgereikt.

Voor de narcist is de beginfase van het daten meestal gewoon een spel waarin ze met de gevoelens van anderen spelen. Als er dan toch een zogenaamde ‘relatie’ ontstaat, begint het echte spel pas. Narcisten kunnen hun partner bijvoorbeeld voortdurend op de proef stellen door steeds slechter gedrag te vertonen, simpelweg om te zien waar hun breekpunt ligt. Of ze isoleren hun partner volledig van de rest van de wereld, worden woedend als er kritiek wordt geuit, of zetten mensen tegen elkaar op. Het leven in de wereld van een narcist is allesbehalve makkelijk.

Als je alle eigenschappen van een narcist hebt doorgenomen, kom je al snel tot de conclusie dat een narcist geen geschikt relatiemateriaal is. Het gebrek aan communicatievaardigheden, het gebrek aan empathie en het onvermogen om anderen te vertrouwen, maken een narcist ongeschikt voor een relatie. In een liefdesrelatie is begrip voor elkaars gevoelens nu eenmaal essentieel, en dat staat niet op het lijstje van iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis. En als je denkt dat je een narcist kunt veranderen, dan vergis je je; de kans dat dat lukt, is vrijwel nihil.

Wat te doen met een narcistische partner

Wat ook belangrijk is om te onthouden: het is nooit oké als je partner constant over je grenzen gaat. Je hebt het recht om met respect behandeld te worden. Iedereen verdient het om gehoord en gewaardeerd te voelen. Jij ook. Als je een relatie hebt met een narcist, kan het enorm uitdagend en emotioneel uitputtend zijn. Dit zijn een aantal stappen die je kunt nemen om jezelf te beschermen.

1. Zoek steun

Het kan nuttig zijn om met iemand die je vertrouwt te praten. Over je relatie, wat je partner zoal doet en hoe jij je daardoor voelt. Dit kan een vriend, familielid of een psycholoog.

2. Stel grenzen

In elk relatie is het belangrijk om duidelijke grenzen te stellen en deze te behouden. Dit geldt nog meer in een relatie met een narcist die voortdurende de grenzen opzoekt. Communiceer je behoeften, houd van aan je wens en geef aan waar je grens ligt.

3. Zorg goed voor jezelf

Ondanks het feit dat je partner voorrang eist, moet je aan jezelf blijven denken. Geef prioriteit aan je eigen welzijn boven dat van je partner. Dat betekent dat je ook tijd vrijmaakt voor jezelf, voor zelfzorg en tijd om tot rust te komen. Dit kunnen activiteiten zijn die je helpen ontspannen, zoals sporten of een andere hobby.

4. Zoek professionele hulp

Als je het gevoel hebt dat jij jezelf bent verloren in relatie, kan het helpen om erover te praten met een professional. Dat is nog belangrijker als er sprake is van lichamelijk, psychisch of seksueel geweld.

5. Overweeg om de relatie te verbreken

Als je je ongelukkig voelt of als de relatie een negatieve invloed heeft op je geestelijke gezondheid en welzijn, kan het nodig zijn om de relatie te verbreken. Narcisten veranderen namelijk niet. Als jij dus niets verandert, dan blijft alles hetzelfde.