Het is voor veel mensen een herkenbaar scenario: dezelfde collega komt je elke keer helpen met je werk en dat terwijl je er niet om gevraagd hebt. Sterker nog: het is zelfs overbodig, maar goed, hij blijft zo aandringen en accepteert geen nee als antwoord.
Het zou zomaar eens kunnen zijn dat deze mensen kampen met het redderssyndroom. Kenmerkend daarvoor is dat het bieden van hulp een dwangmatig karakter heeft. De redders zijn op hun beurt namelijk onzekere mensen en zijn via de aangeboden hulp op zoek naar waardering en erkenning. Dat het redderssyndroom ook in relaties voorkomt, kan ervoor zorgen dat de geholpen persoon zelfs ineens slachtoffer wordt. We leggen uit hoe het zit.
Wat is het redderssyndroom?
Bij het meest geringe springen ze al op en op elk moment van de dag staan ze voor een ander klaar. Dat klinkt op zich heel erg nobel, maar niets blijkt minder waar. Tuurlijk, de ander wordt ook wel geholpen, maar hoe gek het mag klinken, ze helpen vooral zichzelf. Mensen die met het redderssyndroom te maken hebben, kampen met een aanzienlijk gebrek aan zelfvertrouwen.
Wat wil jij?
"Iedereen heeft het over zichzelf, maar wat wil JIJ? Stel deze 999 vragen aan jezelf: kijk vooruit, spreek wensen uit, vraag feedback, geef jezelf cijfers."
Aan dit gedrag zit dan ook een keerzijde, want op basis van 30 jaar aan therapie-ervaringen zouden de Amerikaanse psychologen Mary Lamia en Marilyn Krieger het gedrag de titel ‘The White Knight Syndrome’ geven.
Het boek ‘The White Knight Syndrome: Rescuing Yourself from Your Need to Rescue Others’ gaat in op het reddersgedrag in liefdesrelaties. In het boek wordt verteld hoe er mensen zijn die keer op keer hun partners uitzoeken op basis van de hulpbehoevendheid.
Mensen die bang zijn aangelegd of structurele problemen hebben bijvoorbeeld. In de liefde gaan deze zogenaamde ridders op het witte paard dus op zoek naar mensen die kwetsbaar zijn. Het doel daarvan? Dat de redders weer hun glansrol kunnen invullen en er vervolgens met alle lof vandoor gaan.
Vaak komen beide mensen in de relatie van een koude kermis thuis: de relatie wordt op den duur onbevredigend. En wanneer het wel lukt om de ander uit de put te trekken, dan is de missie voldaan en tijd om door te gaan naar de volgende die geholpen kan worden.
Relatie met dramadriehoek
Dan is er ook zoiets als de dramadriehoek wat weer kan worden gezien als een ineffectieve communicatie spiraal tussen drie personages: de dader (aanklager), het slachtoffer en de redder. De verhouding tussen deze drie wordt ook wel gekenmerkt als de reddingsdriehoek. Dat houdt in dat de redder dezelfde rol vervult als hierboven al is benoemd: hij of zij staat altijd voor het slachtoffer klaar.
Dat er op een later moment conflictueus gedrag kan optreden, neemt overigens niet weg dat een redder aardig, meegaand, en sociaal kan zijn. Door de ander te helpen, heeft de redder een manier gevonden om de eigen verdriet een plekje te geven of beter gezegd: om een eigen terugval te vermijden. De aandacht wordt naar een ander verlegd en zo wordt voorkomen dat hij of zij zich teveel drukt maakt om de eigen problemen.
De conflicten ontstaan op het moment dat het slachtoffer de hulp van de redder niet erkent. Redders hebben dan ook behoefte aan applaus en de rol van de dader hoeft niet te worden uitgelegd lijkt ons zo: de dader wordt gezien als de aanrichter van de problemen van het slachtoffer. De geboden hulp van de redder komt dus wel heel erg gelegen, zo lijkt het.
5 tekenen van het ‘White Knight’-syndroom
Bij het redderssyndroom gaat het dus om een diepere, emotionele eigen behoefte. Herken je dit in jouw relatie? Dan ben je niet een redder omdat je iemand wilt helpen, maar omdat de rol van redder een zelfzuchtige verslaving voor je is.
In dit geval is het dus moeilijk voor je om onderscheid te maken tussen de behoeften van de mensen die hulp nodig hebben en je eigen behoeften. Vaak vergt dit op een bepaald moment z’n tol, omdat er sprake is van een ongezonde en eigenlijk ook onnodige afhankelijkheidsrelatie.
In het meest onschuldige geval help je de ander omdat je daarmee meteen je eigen behoeften vervult, maar in het ergste geval breng je de ander ook schade toe omdat je hem of haar voor het karretje spant om je eigen neurotische behoeften te vervullen.
Als de afhankelijkheid ophoudt
De problemen ontstaan op het moment dat de redder niet meer nodig is. Redders kunnen het psychologisch namelijk niet aanvaarden dat hun hulp wordt geweigerd. Tijdens een liefdesrelatie bestaat er dan voortdurend de neiging om een soort van wederzijdse afhankelijkheid te creëren.
Je kunt je voorstellen dat dit niet de juiste basis is voor een gezonde relatie en vaak ontstaat er juist op dit moment een onwerkbare situatie. Mocht je deze situatie herkennen, dan zou het zomaar kunnen zijn dat jij of je partner te maken heeft met het helperssyndroom. Een aantal specifieke kenmerken zijn als volgt:
1. Zelfvoldoening
Je baseert je eigenwaarde op je vermogen om mensen te ‘repareren’. White knights zijn er trots op anderen te ‘redden’ en dit is voor hen een belangrijk onderdeel van de identiteit. In plaats van zich open te stellen voor echte gelijkwaardigheid in de relatie zoeken ze juist ongezonde partners op. Ze voelen zich aangetrokken tot mensen met ernstige emotionele problemen en zijn voortdurend gefixeerd op het helen van de ander.
2. Problematisch verleden
Je hebt zelf ook een historie van ongeheelde wonden. De redders komen meestal uit probleemgezinnen of zelfs gebroken gezinnen. Daardoor heeft de redder vaak te maken gehad met eenzaamheid. Dat hoeft overigens niet te zeggen dat de redder vaak alleen is opgegroeid, maar dat wel als zodanig heeft ervaren. Denk daarbij onder meer aan traumatische ervaringen in de familiaire sfeer.
3. Zoektocht naar kwetsbare mensen
Je wordt aangetrokken door mensen die behoeftig zijn en een dramatische achtergrond hebben. Je analyseert je partners, infantiliseert ze en behandelt ze alsof ze fragiel zijn en niet in staat om voor zichzelf te zorgen. Daarbij moedig je zelfs een ongezonde afhankelijkheid aan waarin de partner op jou zou moeten vertrouwen ook maar om te kunnen functioneren.
4. Beheersen van de ander
Je probeert het leven van je partner te beheersen en bent geconcentreerd op wat de ander wel of niet moet doen om te voorkomen dat hij of zij verder wordt geschaad. Maar eigenlijk komt deze drang naar controle voort uit een gebrek aan controle over je eigen leven. Onder het mom van het helpen van je partner, trek je de aandacht weg bij je eigen problemen.
5. Manipulatie
Je probeert je partner te manipuleren en te verstrikken in een soort van afhankelijkheidsdans die nooit lijkt op te houden. Ook als je partner probeert om weg te komen uit die afhankelijkheid biedt je reden tot het terugvallen op jou. Dat doe je door voor een combinatie te zorgen van steun en feedbackmomenten. Dat is in dit geval heel wat anders dan empathie tonen, het gaat erom dat één persoon de rol van ‘ouder’ op zich neemt.
Meer mensen zoals jij...
... weten niet welke liefdestaal ze spreken. En dat is niet zo gek als je helemaal niet weet dat iedereen een eigen moedertaal der liefde heeft. In ‘De vijf talen van de liefde’ ontdek je welke taal jij spreekt en nog belangrijker: hoe je daarmee je liefdesleven verbetert. Verhelderend, een eyeopener: kom er zelf achter waarom dit boek ‘het best beoordeelde’ relatieboek is.
