Wat is een gebroken hart? Symptomen, herkennen en helen

Wanneer degene waar je zoveel om geeft jou vertelt dat de liefde voorbij is, voelt het alsof de grond onder je voeten wegzakt. Die drie woorden die je nooit wilde horen, ‘Het is voorbij’, komen als een onverwachte mokerslag. Tranen vloeien onvermijdelijk, en je dagen lijken gevuld te zijn met een oneindige mist van verdriet en woede tegen alles om je heen.

De mensen in je omgeving proberen je te troosten met de woorden: ‘Het komt snel weer goed’, maar voor jou lijkt er geen einde te komen aan de pijn. De tijd lijkt stil te staan, en het lijkt alsof de wonden van je hart nooit zullen genezen. Je bevindt je nu in de greep van wat we een gebroken hart noemen.

Wat is een gebroken hart?

Een gebroken hart is de benaming voor een wervelwind van intense emoties en fysieke pijnen die ontstaan door het verlies van iemand waar je ontzettend veel om geeft. Helaas is dit een ervaring die vrijwel iedereen in het leven tegenkomt, zij het met verschillende frequentie. Een gebroken hart komt voor na het verlies van verschillende dingen in het leven, zoals een dierbare, een vriendschap of een baan. Maar het meest voorkomend is toch wel na een verbroken relatie. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je wordt gedumpt voor een ander en achterblijft met een gevoel van eenzaamheid en hartzeer – een gebroken hart.

Het concept van een gebroken hart is eigenlijk een metafoor; je hart breekt niet letterlijk, maar de pijn die je voelt kan wel degelijk fysiek zijn. Dat is waarom we het ook wel hartzeer noemen. Wat je precies doormaakt als je een gebroken hart hebt, verschilt van persoon tot persoon, maar één ding is zeker: het gaat gepaard met een immense hoeveelheid stress, vooral als het verlies plotseling en onverwacht komt. Deze stress heeft zowel invloed op je emotionele als fysieke welzijn.

De geschiedenis van het gebroken hart

Hoewel het tegenwoordig lijkt alsof een gebroken hart iets van de moderne tijd is, gaat het concept eigenlijk al vele eeuwen terug in de menselijke geschiedenis. De allereerste vermelding van een gebroken hart dateert zelfs meer dan 3000 jaar terug. Bijbelse verwijzingen naar de pijn van een gebroken hart kunnen worden getraceerd tot het jaar 1015 voor Christus. Zelfs in eeuwenoude teksten vinden we verwijzingen naar de pijn van een gebroken hart. Zoals de psalmist ooit schreef in Psalm 69:20:

“Beledigingen hebben mijn hart gebroken en me verzwakt, ik zocht medeleven maar vond niemand; niemand was er om me te troosten.”

In de loop der jaren is het concept van een gebroken hart een bron van inspiratie geweest voor talloze toneelstukken en muzieknummers. Neem bijvoorbeeld Shakespeare’s meesterwerk, ‘Antony en Cleopatra’, waarin het personage Enobarbus sterft als gevolg van een gebroken hart. Ook in een ander werk van de beroemde Engelse dichter en schrijver, ‘Romeo en Julia’, komt het tragische overlijden van Lady Montague door de gevolgen van een gebroken hart voor. Het toont aan dat de impact van een gebroken hart tijdloos is en al eeuwenlang mensen raakt en inspireert.

De gevolgen en symptomen

Als degene waar je nog steeds gevoelens voor hebt jou verlaat, kan dat een harde klap zijn. Het gevoel van achtergelaten te worden door een geliefde, en ook veroordeeld te worden als onwaardig als partner, kan diepgaande gevolgen hebben voor zowel je persoonlijkheid als je lichamelijke gezondheid.

Een gebroken hart kan leiden tot depressie, fysieke klachten, angst, gevoelens van hulpeloosheid en zelfs negatieve invloed hebben op je prestaties op het werk en in sport. De symptomen van een gebroken hart zijn geen uitzondering, maar eerder een normaal onderdeel van het proces. Iedereen maakt het op een gegeven moment in het leven mee, zij het in verschillende mate.

De duur van deze emotionele achtbaan hangt af van wat er precies is gebeurd en hoe sterk je verlangen is. Het kan variëren van slechts een week tot enkele maanden, en in de meest ernstige gevallen zelfs vele jaren. Dit zijn enkele dingen die je kunt ervaren als je een gebroken hart hebt:

• Je kunt onverwachte huilbuien hebben die je niet kunt beheersen.
• Slapen wordt een uitdaging, en soms lukt het helemaal niet.
• Je kunt een pijnlijke druk op je borst voelen.
• Vergetelheid lijkt een constante metgezel te zijn.
• Je eetlust verdwijnt als sneeuw voor de zon.
• Concentreren lijkt een onmogelijke taak.
• Angstgevoelens kunnen je overvallen.
• Je hebt moeite met focussen.
• Duizeligheid kan af en toe de kop opsteken.
• Je geeft jezelf vaak de schuld van wat er is gebeurd.
• Gedachten aan die ene persoon blijven je achtervolgen.
• Je voelt je fysiek ziek.
• Soms kun je zelfs paniekaanvallen ervaren.

Klinkt dit je bekend in de oren? Als dat zo is, dan is de kans groot dat jouw hart gebroken is. De signalen van een gebroken hart manifesteren zich zowel fysiek als mentaal en kunnen je in een staat van verwarring achterlaten. Het herkennen van het feit dat je met een gebroken hart te maken hebt, is de eerste stap naar herstel en genezing.

Waarom doet het zoveel pijn?

Je vraagt je misschien af waarom de pijn van een gebroken hart zo intens kan zijn. Onderzoek heeft aangetoond dat je hersenen de emotionele pijn van een gebroken hart op dezelfde manier registreren als fysieke pijn. Dit verklaart waarom je de pijn soms daadwerkelijk als fysiek kunt ervaren. Het is een gevoel alsof je hart uit je borst wordt gerukt, en dat is precies waarom mensen vaak zeggen dat het ‘hartverscheurend’ is.

Heb je je ooit afgevraagd of liefdesverdriet je hart fysiek kan breken? Nou, niet helemaal. Maar liefdesverdriet kan zulke diepe sporen achterlaten dat het je hart fysiek kan beschadigen. Hoewel je hart niet letterlijk in tweeën kan breken, kan het wel schade oplopen. Dit staat bekend als Takotsubo Cardiomyopathie, ook wel het ‘gebroken hart syndroom’ genoemd, omdat het vaak wordt geassocieerd met het verlies van een geliefde.

De intense emotionele rollercoaster en de extreme mentale stress die je ervaart, zijn niet bevorderlijk voor de gezondheid van je hart. Deze acute emotionele stress kan leiden tot een tijdelijke verlamming van een deel van de hartspier. Dit kan resulteren in fysieke symptomen zoals kortademigheid, pijn op de borst, hartkloppingen en hartritmestoornissen. Het is niet alleen mentaal belastend, maar ook lichamelijk pijnlijk.

Deze symptomen kunnen sterk lijken op die van een hartaanval, maar in tegenstelling tot een hartaanval veroorzaakt het gebroken hart syndroom meestal geen blijvende schade aan het hart. Gelukkig verdwijnen de symptomen in de meeste gevallen vanzelf binnen enkele weken.

Het ligt niet aan jou, maar aan je hormonen

Het is verleidelijk om jezelf de schuld te geven als je met een gebroken hart zit. Maar de waarheid is dat het niet aan jou ligt, maar aan je hormonen. En nee, hormonen zijn niet alleen het domein van pubers en zwangere vrouwen. Dagelijks produceert je lichaam een scala aan hormonen die betrokken zijn bij verschillende processen.

Wat je voelt wanneer je een gebroken hart hebt, is eigenlijk het resultaat van een complexe reeks biochemische processen in je brein. Deze processen worden in gang gezet door hormonen, vooral wanneer je verliefd bent. Ze zorgen ervoor dat er veranderingen in je lichaam optreden, vaak resulterend in dat bekende gevoel van euforie. Deze hormonen kunnen liefde zelfs verslavend maken, vooral wanneer je emotioneel gehecht raakt aan iemand. Sommige van deze hormonen spelen ook een rol wanneer je een gebroken hart hebt.

Dopamine en oxytocine zijn met name verantwoordelijk voor dat heerlijke gevoel van verliefdheid en zorgen er ook voor dat je bepaald gedrag wilt herhalen. Je kunt je waarschijnlijk wel voorstellen wat er gebeurt wanneer deze gevoelens verdwijnen, zoals bij het beëindigen van een relatie.

Cortisol: het stresshormoon

Hier komt cortisol om de hoek kijken, ook wel bekend als het stresshormoon. Als de niveaus van de eerdergenoemde liefdeshormonen snel dalen, neemt cortisol hun plaats in. Cortisol is geen oorzaak van stress, maar eerder een hormoon dat je helpt om beter met stress om te gaan. Het heeft echter een keerzijde, omdat het je immuunsysteem kan beïnvloeden.

Wanneer cortisol in grote hoeveelheden aanwezig is en te lang in je lichaam circuleert, kunnen de symptomen optreden die eerder zijn genoemd, zoals angst, vergeetachtigheid, negatieve stemming en slaapproblemen. Met andere woorden, cortisol alleen kan al leiden tot een scala aan onplezierige mentale en fysieke symptomen die gepaard gaan met een gebroken hart.

Herstellen van een gebroken hart

Het herstel van een gebroken hart vertoont veel gelijkenissen met het proces van rouwverwerking, waarbij iemand probeert om na een ingrijpend verlies weer tot rust te komen. Als je te maken hebt met liefdesverdriet, doorloop je vaak dezelfde vijf fasen als beschreven door Kübler-Ross. Het is belangrijk om te onthouden dat iedereen deze fasen op zijn eigen manier doorloopt. Sommigen kunnen fasen overslaan, anderen blijven langer in één fase hangen, en soms doorloop je een eerdere fase opnieuw. Dit zijn de vijf fasen die je doorgaans doorloopt bij het herstellen van een gebroken hart:

Ontkenning

“Dit is niet het einde, hij/zij komt vast wel terug.”
In de fase van ontkenning is het vaak moeilijk om te accepteren dat de liefde tot een einde is gekomen. Je probeert de realiteit te vermijden als een soort zelfbescherming.

Woede

“Waarom overkomt mij dit nu?”
Na verloop van tijd dringt het tot je door dat het verlies echt is. De pijn van het verlies kan zich uiten in woede, huilbuien, schreeuwen of vloeken.

Onderhandelen

“Misschien als ik me anders gedraag, kunnen we het oplossen.”
Tijdens deze fase kun je met jezelf onderhandelen. Je kunt bijvoorbeeld beloftes doen of je gedrag veranderen in een poging om de situatie te herstellen.

Depressie

“Ik zal voor altijd alleen blijven.”
Wanneer niets lijkt te helpen bij het omgaan met het verlies, kunnen gevoelens van spijt, angst en verdriet naar voren komen. Je kunt je machteloos voelen en je afsluiten van de wereld, soms zelfs dagenlang op de bank doorbrengen.

Aanvaarding

“Wat is gebeurd, is gebeurd.”
Na de tijd te hebben genomen om te rouwen om het verlies van een geliefde, begin je uiteindelijk de realiteit te accepteren. Dit is het moment van loslaten; je laat het verleden achter je. Je beseft dat het echt voorbij is en begint weer plannen te maken voor de toekomst. Je hebt het een plekje gegeven en gaat verder met je leven.

7 tips om je gebroken hart te helen

Wanneer je hart gebroken is, lijkt het alsof de wereld vergaat. Het voelt alsof er een diep gat in je borst is geslagen, met een wond die maar niet wil genezen. Je probeert van alles om de gedachten te vermijden, huilt jezelf in slaap en verslindt elke Netflix-serie die voorbij komt. Maar wat je ook doet, niets lijkt te helpen om je weer ‘normaal’ te voelen. Een gebroken hart is misschien wel de ergste pijn die je kunt ervaren. Je zou waarschijnlijk liever een klap in je gezicht krijgen dan weer door dit verdriet te gaan.

1. Doorbreek de cyclus

Wanneer je iets verliest dat ontzettend waardevol voor je is, is het natuurlijk om verdrietig te zijn. Die gevoelens en emoties maken deel uit van het genezingsproces van een gebroken hart. Maar het steeds opnieuw herbeleven van pijnlijke herinneringen houdt je gevangen in een vicieuze cirkel die doorbroken moet worden. Zonder dat je het beseft, programmeer je jezelf om verdrietig te worden telkens als die gedachten opkomen.

Om deze cyclus te doorbreken, is het essentieel om je gewoontes te veranderen. Doe iets anders dan wat je normaal doet. Zet de muziek uit als het je aan de ander doet denken en leg iets anders op de lege stoel tegenover je. Verschuif de meubels in je huis, verf de muren in een nieuwe kleur, of begin met een nieuwe hobby. Veranderingen in je leven helpen je om los te komen van de oude associaties, zodat je met een schone lei kunt beginnen.

2. Verander je manier van denken

Je kunt misschien alles om je heen veranderen, maar de pijn zit van binnen. Daarom is het belangrijk om ook intern veranderingen aan te brengen. Verander de manier waarop je denkt, zodat je minder waarde hecht aan de situatie waarin je je bevindt. Als je denkt dat je de enige bent die deze intense emoties doormaakt, wordt de last zwaarder. Maar als je beseft dat honderdduizenden mensen op hetzelfde moment hetzelfde doormaken, geeft dat al wat meer geruststelling.

De manier waarop je de wereld ziet, is gebaseerd op je persoonlijke overtuigingen, gevoelens en interne gewoonten. Dit denkkader kun je aanpassen. Het is bijvoorbeeld niet het einde van je geluk, maar het begin van een nieuw hoofdstuk in je leven. Als je een gebroken hart hebt, kun je gefocust zijn op wat er is gebeurd, maar er zijn nog zoveel andere aspecten van het leven.

3. Ontdek jezelf opnieuw

Wanneer je lange tijd met iemand samen bent geweest, vervagen de grenzen tussen jou en je partner. Je identiteit wordt onlosmakelijk verbonden met die van je partner. Dus wanneer de relatie eindigt, kun je jezelf kwijtraken en zelfs vergeten wie je bent. Het is normaal om je verloren te voelen.

Om afscheid te nemen van de persoon die je was tijdens de relatie, is het belangrijk om een nieuwe versie van jezelf te ontwikkelen. Probeer nieuwe dingen, leer nieuwe mensen kennen, en ontdek je eigen leven door nieuwe ervaringen, dit keer alleen.

4. Begin een rebound

Als je bent afgewezen of gedumpt, kan het helpen om vrij snel een nieuwe ‘relatie”‘ te beginnen, ook wel bekend als een rebound. Onderzoek toont aan dat het snel aangaan van een nieuwe relatie een gezonde en zelfs langdurige manier kan zijn om te herstellen van een breuk. Mensen die een reboundrelatie beginnen, hebben meer vertrouwen in hun aantrekkelijkheid voor anderen en zijn sneller over hun ex-partner heen.
Hoe sneller je dit doet, hoe meer zelfrespect je behoudt, hoe minder last je hebt van bindingsangst, en hoe minder je nieuwe relaties vermijdt.

De resultaten van het onderzoek suggereren dat het starten van een nieuwe relatie – zo vroeg mogelijk na een breuk kan helpen bij een sneller herstel. Er zijn in ieder geval genoeg singles die met je willen kennismaken. In Nederland zijn dit een aantal plekken waar je terecht kunt:

Lexa

Parship

Novamora

5. Zoek momenten van vreugde

In tijden van hopeloosheid lijkt het alsof de lucht nooit meer blauw zal worden. Alles lijkt grijs en somber, en niets lijkt je meer gelukkig te maken. Dit is het moment om je weer open te stellen voor de mooie dingen in het leven, zodat je hart kan genezen. Zoek naar momenten van vreugde om weer een gevoel van geluk te ervaren. Normaal gesproken hoef je niet actief op zoek te gaan naar deze momenten, maar met een gebroken hart ben je vergeten hoe ze voelen. Deze momenten kunnen zijn:

• Tijd doorbrengen met je neefjes en nichtjes
• Samen eten met je beste vrienden
• Verwen jezelf met een dagje sauna of een massage
• Wandelen in de natuur of langs het strand
• Een vakantie naar een paradijselijk eiland

Dit soort momenten herinneren je eraan dat het ‘goede’ leven nog steeds bestaat en de moeite waard is om te leven. Het zijn de momenten die je moet ervaren om weer gelukkig te worden met jezelf en je leven.

6. Volg je passie

Of je nu graag zingt, danst, tekent, gamet of iets creatiefs doet, gebruik je passies om te herstellen van een gebroken hart. Afleiding kan helpen, en dat geldt nog meer als je een passie hebt waarin je helemaal op kunt gaan. Schrijven, in het bijzonder, kan helpen bij het verwerken van een gebroken hart. Jarenlang hebben therapeuten vragenlijsten, dagboeken en andere schrijfmethoden gebruikt om mensen te helpen om te gaan met stress en trauma’s.

Het opschrijven van je gevoelens en gedachten is een geteste en effectieve manier om moeilijke ervaringen, zoals het verlies van een geliefde, te verwerken. Of het nu in de vorm van muziek is of in een dagboek, het maakt niet uit; als je jezelf kunt uiten en daardoor beter begrijpt wat er in je omgaat, helpt het je om sneller te herstellen.

7. Ga sporten

Waar is sporten niet goed voor? Het vermindert niet alleen het risico op allerlei aandoeningen, maar kan ook helpen bij een gebroken hart. Bij stressvolle gebeurtenissen, zoals het onverwachte verlies van een geliefde, kun je last krijgen van symptomen die moeilijk onder controle te houden zijn. Slaapproblemen, verminderde concentratie en stemmingswisselingen zijn typische symptomen van depressie. Sporten kan fungeren als een buffer om deze symptomen te verminderen, zodat je sneller kunt herstellen.

Als je lijdt aan een gebroken hart, weet je nu wat het inhoudt, waar het vandaan komt en wat de symptomen zijn. Het gevoel van leegte lijkt misschien eindeloos, maar in de meeste gevallen verdwijnt het met de tijd. Het is mogelijk om te genezen en weer gelukkig te worden met jezelf en je leven.